سی ام مهر ماه (برابر با بیست و یکم اکتبر) « اول زمستان کردی است

سی ام مهر ماه (برابر با بیست و یکم اکتبر) « اول زمستان کردی است» و بنابه رسوم و باورهای مردم یارسان و گواهی دفتر(رهبرم داود شای کوسوارن= هر فصلی یاری هر یاری یارن) ،هر فصل از سال متعلق به یکی از چهار ملکه می باشد: فصل بهار متعلق به «داودکوسوار»، فصل تابستان متعلق به « پیر بنیامین »، فصل پائیز متعلق به «مصطفی داودان » و فصل زمستان متعلق به « پیرموسی» میباشد.

البته بعضی از بزرگان نیز چنین اعتقاد د

ارند که شب اول زمستان کردی متعلق به بهلول «بالویل» و مابقی زمستان متعلق به «پیرموسی » می باشد .

اول زمستان کردی مصادف است با : ١) شروع چله اول زمستان

و محاسبه روزه مرنوی ٢) نذورات مال بهلول (بالویل)

سلطان میفرماید

دوازده مانگ هر چه نه چلی = یری روی یاران آما او دلی

همانطور که در عکس می بینید اولین روز چلە زمستان کوردی برابر است با پنجم ماه ذیحجه در سال قمری، و بنابه سنت داوزدهم ماه قمری در چلە زمستان کوردی اولین روز روزه مرنوی می باشد که برابر است با روز هفتم آبانماه شمسی.

یارسانیان نه تنها دارای دین،زبان،موسیقی و فرهنگ مستقل هستند بلکه دارای تقویم و گاهشمار مختص به خود و جدا از تقویم رایج در کشور هستند. تقویمی که آنرا بعضی "کردی سلطانی" و بسیاری آنرا تقویم "کردی گورانی" می نامند.

محاسبه تاریخ دقیق خاونکار نیز از دیر باز بر اساس همین تقویم بوده است.

معمولا فصل های کردی دوماه جلوتر از فصل های تقویم سال شمسی می باشد

نکته: سی ام مهر ماه هجری شمسی که همچون تقویم باستانی کردی گوران منظم است و هرگز تغییر ندارد. یعنی همیشه سی ام مهر ماه هجری شمسی ، اول زمستان کردی گوران است.

آغاز هر فصل در میان یارسانیان، مراسم خاص خود را دارد که در شب آغاز فصل مربوطه « نذر و نیاز »مخصوص ادا می نمایند.

(جهت مثال: برای آغاز فصل بهار و پاییز، گرده یا کلیره و برای فصل زمستان آش مخصوص به نام «دانه کولانه » و نذر و نیاز)دعا داده شود.

متاسفانه امروزه نذورات مال بهلول(بالویل) در بسیاری از مناطق در حال فراموش شدن است و شرح و 

یادآوری آن بر صاحب نظران یاری واجب و ضروری است.آغاز چلە زمستان کوردی بر شما یارسانی عزیز مبارک

-------------------------

دالهو/دالاهو، بارگای زنگی دون داود کوسوار له دورە سرانه باوەیادگار

-----------------

یاران عزیز، در عکس زیر تصویر دو زیارتگاه یارسان را که منسوب به باباحیدر(پیر خاندان باباحیدری) است را به نمایش گذاشتیم. براستی کدامیک از ایندو، بارگاه باباحیدر است؟ تصویر سمت راست که با عدد یک مشخص گردیدە در ایران است و تصویر سمت چپ کە با عدد دو مشخص شدە در عراق واقع شدە است. نوروز سورانی درویش درویشان آسی براکه در مقام باباحیدر میفرماید
حیدر صاحب حکم هار مارم دی = نهصد نه فرقه ویش نە قطارم دی

-------------------

هورامان، بارگای خاتون رمزبار
یورتم رمزبار رمزبار یارمە = رمزبار هامیار شرط طیارمە – 

---------------------------

مگر بوی یوسف بیو دمای دم = پردۀ لیلاوم ور دارو نه چم

------------------

واژه گان کوردی هورامی با ترجمه فارسی. در صورت امکان چند واژەای که ترجمه نشدە را ترجمه کنید و اگر هم واژەای به ذهنتان میرسد به شکل کامنت بنویسید تا به این پست اضافه گردد. سپاس
آ
ئاد:او (مذکر)
ئاده:او (مونث)
ئادی:آنها

ئاردەي:آوردن

ئارو:امروز

ئاردي=هاردي

ئازا:زرنگ،به معني زود هم هست(ئازا بو:زود بيا)

ئاژه: وضعیت،موقعیت،اسباب و اساسیه

ئاژاوه:دعوا،ناخوشی

ئاسانه:آستانه(من شه وی ناله م جوش ئاورده بو- سه گی (ئاسانه ت)بیدار که رده بو)

ئاساو:آسياب

ئاسک:آهو

ئاسن:آهن

ئاشو:فتنه

ئالوش،ورياي:خارش

ئامای:آمدن

ئانه:آن

ئاو:آب

ئاوا:آباد

ئاوات:آرزو

ئاوایی،دەگا:آبادی،روستا

ئاویر،ئەیر:آتش

ئاويرگا،ئارگا:آتشدان

ئاهر،ئەیر=ئاوير

ئاواره: بی خانمان
ئارۆ: امروز
ئاگه: ‌‌‌‌آنجا

ئازاد : آزاد . رها

ئەجیوم : فکر می کنم

ئەپى گردو: بااين همه
ئەرچى: اگرچه
ئيننه: همينه
ئەولاكەوته: ازكار اُفتاده – به درد نخور
ئەچى: اينجا
ئەلعان: حالا
ئەسير: اسير
ئەشقوتونا: عاشقتم
ئەری تولواى؟ : آره تو رفتى؟
ئيتروه سشا : ديگه بسه
ئەجيو: مثلِ – مانند
ئينا چكو: كجاست
ئينەن: اينه

ئانا: اُونا
ئانه: اُون
ئاماره وار: آمد پايين
ئاماوه: برگشت
ئاميوه: برگشتند
ئاماى: آمدن
ئامايد يوه: برگشتيد
ئامينيوه: برگشتن

ئاردت: آوردی
ئيلا: اين طرف
ئه ولا: آن طرف
ئشيو: بايد
ئەورای: گرسنه
ئەوراما: گرسنه ام
ئەوراتا: گرسنه ای
ئەوراشانه: گرسنه اند

ئه گريجه: زلف – صورت
ئاياگي: اونجای يگاه
ئەسرين: اشك
ئەوشا: آن يكی
ئيدشا: اين يكی
ئيد: اين
ئيلاخ: كوهستان

ئایر : آتش

ئاگه : آنجا

ئيتر :‌ديگر
.........................................
ا

ئەدا:مادر

ئەرك:وظيفه

ئەلکەسەما:نوعی پرنده

ئەو پەر ، ئەو دەس:آنطرف،روبرو،مقابل

ئەوجاخ كور:ابتر،مقطوع النسل

ئەوه تەقاي،تەقايوه:انفجار

ئەهوەن:آرام

ئیده،ایننه:اینقدر

ئیدی:اینها

ئیژای:ارزیدن،ارزش داشتن

ئیسال:امسال

ئیسه:الان،اکنون،حالا

ئیش:درد

ئیشمه،شمه:شما

ئیمه:ما

ئیننه،یه ننه:اینقدر
.....................................
ب

بابا:پدربزرگ

بابا پیاره:ناپدری

باخ:باغ

باخەوان:باغبان

بان:بام

بانگ:اذان

بانجان:گوجه فرنگی

باوەشين،باوه شان:بادبزن

بایقوش،کەلکەلەوان:جغد

بەران،سابرین:گوسفند نر

بەرەلا:رها،آزاد

بەردەی:بردن

بەرز:بلند

بەرشیەی:دررفتن،فرارکردن

بەزەيي:ترحم

بەژن،بالا:اندام

بەش:سهم

بەق:کبک نر

بەلوو:بلوط

بەی:درخت به

بەينەت:عهد

برمانه،بنمانه:نشان بده،نمایان کن

برو،پیله:ابرو

بروقیایوه:درخشیدن

بریەی:بریدن

بلچی:درخت زالزالک

بلوق:آبسه

بلیسه،گر،شوله:شعله

بنەرەت=ره سه ن

بنەرو:بامداد،اول روز

بنچينه:اساس

بوختاني:بهتان زدن

بول:خاکستر

بیەی:بودن،شدن(مثال/گه وره بیەی:بزرگ شدن)

بي بەر،دەرنەوارده:بدرد نخور،بي ثمر

بيجگه،جگه:جز،بجز

بیزیای:تنفر

با زه=بذار
بل مه =برویم

بەزیای: شکست خوردن
بەزنای : شکست دادن

بەرشو : فراركنه
بەرئاما : درامد
بی سەروشون : بی نشانی – بی خبر
بدەرپيم : بهم بده
بيناوی : بينايی
به ىته ور: به اين صورت
بەرشی : فراركرد
بەربشه : فراركن
بەرشيا : فراركردم
بەرمشو : فرارمی كنم
.........................................
پ
پا،قچ،قاچ:پا

پار:پارسال

پاسه،چانه،چامنه=حه ر پاسه

پال:کنار،بغل

پالا:کفش

پان،وال:پهن،گشاد،وسیع

پانتول:شلوار

پەپووسليماله:شانه به سر،هدهد

پەراسوو:دنده(عضو بدن)

پەرداخ،قرووشکه:لیوان

پەری:پریروز

پەری،پەی:برای

پەشیو:ناراحت،پریشان

پەله:عجله

پەلکه(در زن)،پرچ(درمردان خصوصا دراویش):زلف

پرشنگ:اشعه

پژگ:افشانه

پسل:نوعی گیاه با برگی شبیه گل لاله

پشکول،قلف:قفل

پوخته:تمیز

پوژناي:پوشانيدن،استتار

پول:دسته،گروه

پووزه وانی:نوعی پوشش زمستانی روی جوراب.(مختص هورامانات)

پیا:مرد

پیاله:استکان

پرشنگ:اشعه

پیچک:گیاهی است

پیرار:پیرار سال

پیس:کثیف

پيسه،چينه=حه رپيسه

پیسه و ،وینه و :مثل...

پیشه:استخوان

پيشه،رمله=توم

پیله،برو:ابرو

پیل:گونه،لپ

پیوار:دور

پلاره : ؟

پەل : صفحه

پەپوله : پروانه

پله : رتبه

پولا : فولاد

پاژنه : پاشنه پا

پاسار : سراشیبی

پاساري : بام

پەسەك : لباس پشمی زمستانی

پرده : پل
...................................
ت

تاته:پدر

تاقي كه رده يوه:آزمايش كردن

تاوياي:ذوب شدن،آب شدن

تەرسای:ترسیدن

تەسک:تنگ

تەقايوه،ئه وه ته قاي:انفجار

تەم:مه

تەوەرگ:تگرگ

تەوەن،کوپەل،درک،دیولی،قه زالی،تاش:سنگ

تف:آب دهان

تفی:توت

تکیای:چکیدن

تن،کرژ:سریع،تند

تریشته:تیشه

توپ شەقانی:فوتبال

توره:عصبانی

توز:گرد،گرد و خاک

تووته:سگ

تووش بيەي:مبتلا شدن

توم،پيشه،رمله:هسته

تير:سير{از غذا خوردن و ...}

تير:اخمو

تیژ:تیز

تيكەل،هاميته:مخلوط،آميختگي

تیک دای:خراب کردن،ویران کردن

تەنگه تریزی=ترافیک

تش : ترش

تاو : شعلهور

تەنگ : فشرده

تاسه : انتظار
تاسیای : ؟
تاسنای : ؟

تاش : سنگ بزرگ
تاشای : تراشیدن
تاشه وان : ؟
تاف : آبشار
تافگه : آبشار
تافی جوانی : عطش جوانی
تاق : پنجره
تاقاله : تک
تاقمانجووت : ؟
تاقیلی : کلاه
تاقی که رده ی : آزمودن
تاک و ته نیا : تنها
تاک و تراق : کم کم - به ندرت
تال : تلخ
تالان : ویران
تالان که ده ی : ویران نمودن
تالانی مالا : ؟
.....................................
ج

جار:اعلان

جار،كەرەت:بار ، دفعه

جام:آينه

جه:از{حرف اضافه}

جەرگ:جگر

جەمین،روه،چورچەم=دیم

جیا:جدا

جگه=بیجگه

جگەره:سیگار

جلي:لباس
........................................
چ

چامنه،چانه،پاسه:آنگونه،همانطور

چاشتی:غذا

چەکچن،خويري:ولگرد

چەناكي:فك

چەرمه:سفید

چەم:چشم

چەمچه:قاشق

چەمچه پیاله:قاشق شیرین کردن چای

چەمچه کوده: قاشق بزرگ آشپزی

چەنی:چگونه

چەنی،چەنه:همراه...

چەنی:سوزن

چراوی:چراغ

چزي:نيش

چکو:کجا

چلاکیایره=زله په تیای(جه وه رم)

چلک:چرک

چلي:اربعين

چننه:چقدر

چنيەي:بافتن

چورچەم،روه=دیم

چیچه:پستان

چی،چیگه:اینجا

چیی،پەی چیشی:چرا،برای چه

چیر:زیر

چیر پیاله:فنجان

چیل:کبک ماده

چيا:سرد

چیو:شی،چیز

چیوەل :قبلا،پیش ازاین

چەپله کو وی:کف زدن
چنی کی : با چه کسی؟
چرا : صدا زد
...................................
ح

حەر:هر(حرف اضافه)

حەر پاسه، پاسه:همانطور،آنگونه

حەر پيسه،پيسه:همينطور،اينگونه

حەوت:هفت،عدد۷
..................................
د

دال:عقاب

دالي،كوچي:اندكي،كمي

دایوه:فرودآمدن

دەر سات:یکباره،آناً

دەر نەوارده،بي بر:بدرد نخور،بي ثمر

دەس:دست

دەس و ديم:وضو

دەگا=آوایی

دەلاك:آرايشگر

دەنگ:صدا

دەورووبەر:اطراف

دەولەمەن:ثروتمند

ددان:دندان

درو:دروغ

دروزن:دروغگو

دروی:دروغ

دريژ:دراز،طولاني

دریژای:طول،امتداد

دز:دزد

دل،زیل:قلب،دل

دما:بعد

دمايي:بعدا

دو:دوغ

دواردی:قیچی

دیار:پیدا،نمایان

دیەی،دیای:دیدن

دیدی:نامادری

دیسان،واوەی:دوباره

دیل:اسیر

دیم:صورت(عضوی از بدن)

دییه:صورت

دەم کو = سرکوب کردن بایکوت

دەمەلە پەرو : روی صورت خوابیدن! یا روی شکم

دیمەک: نوعی چوب

داوا : خواستن، خواستگاری

داخو : راستی ! به نظر شما!
داخو لوابو؟ به نظرت رفته باشه !
دەم : دهان
......................................
خ
خاپوور،كاول:ويران

خاس:خوب

خاو،يه واش:آهسته،كند

خه زان،ره زان:خزان

خرت:گرد،مدور

خزای:خزیدن

خوژه:نوعی گیاه

خولک،خه لک:مردم

خويري=چه كچن

خوشک : خواهر

خوه ، خوای: خندیدن
...............................
ر

رازناي:آراستن

راو:شکار

راوچی:شکارچی

رەسەن،بنەرەت:اصل و نسب

رەمای:دویدن

رەهيل:ترور

رچياي:يخ بستن،منجمد شدن

رشتەی:رنگ کردن،رنگریزی

رمله،پيشه=توم

روه،چورچەم،جەمین=دیم

روجیار/روچیار:خورشید

روجیار پریس:آفتاب گردان

روچن:نورگير،منفذ بام خانه

ریواو:گیاه ریواس